بازارهای فارکس چیست؟

بازار فارکس (Forex Market) یک بازار جهانی خارج از بورس (Over-The-Counter: OTC) است که نرخ تبدیل ارزها در برابر همدیگر را در سراسر جهان تعیین می‌کند. شرکت­کنندگان در این بازارها می‌توانند خرید، فروش، مبادله و سفته بازی در مورد نرخ نسبی مبادله جفت ارزهای مختلف را انجام دهند. بازارهای ارز، متشکل از بانک‌ها، فروشندگان فارکس، شرکت‌های تجاری، بانک‌های مرکزی، شرکت‌های مدیریت سرمایه‌گذاری، صندوق‌های تامینی، فروشندگان خرده فروشی فارکس و سرمایه‌گذاران هستند. بازار ارز که به آن بازار فارکس یا به اختصار فارکس نیز گفته می‌شود، یکی از بازارهای مالی اولیه بود که برای ایجاد ساختار در اقتصاد در حال رشد جهانی شکل گرفت. امروزه فارکس، بزرگ­ترین بازار مالی جهان را از نظر ارزش واحدهای ارزی مورد معامله تشکیل می‌دهد. بازار فارکس علاوه بر فراهم کردن مکانی برای خرید، فروش، مبادله و سفته­بازی ارزها، تبدیل ارز را برای تسویه حساب‌ها و سرمایه­گذاری‌های تجاری بین­المللی نیز امکان­پذیر می‌کند. ارزها همیشه به صورت جفت معامله می‌شوند، بنابراین ارزش یک ارز در برابر ارزهای دیگر تعیین می­شود. این نسبت تعیین می‌کند که کشور B چقدر از واحد پول کشور A می‌تواند بخرد و بالعکس. ایجاد این رابطه (قیمت) برای بازارهای جهانی، کارکرد اصلی بازار ارز است. این بازار، همچنین نقدینگی را در سایر بازارهای مالی افزایش می‌دهد که کلید ثبات کلی است. ارزش پول یک کشور بستگی به این دارد که آن واحد پول شناور آزاد یا شناور ثابت باشد. ارزهای شناور آزاد؛ ارزهای هستند که ارزش نسبی آن­ها توسط نیروهای بازار آزاد، مانند روابط عرضه و تقاضا، تعیین می‌شود. بازار ارز ثابت جایی است که هیئت حاکمه یک کشور ارزش نسبی واحد پول خود را با سایر ارزها (مانند دلار، یورو، پوند، ین) تعیین می‌کند.

یکی از منحصربه‌فردترین ویژگی‌های بازار فارکس این است که از شبکه‌ای جهانی از مراکز مالی تشکیل شده است که 24 ساعت شبانه‌روز معامله می‌کنند و فقط در آخر هفته‌ها بسته می‌شوند. با بسته شدن یک هاب بزرگ فارکس، هاب دیگری در بخش دیگری از جهان برای تجارت باز می‌ماند. این امر نقدینگی موجود در بازارهای ارز را افزایش می‌دهد که به جذابیت آن به عنوان بزرگ­ترین طبقه دارایی در دسترس برای سرمایه‌گذاران می‌افزاید. نقدشونده ترین جفت ارزهای معاملاتی به ترتیب نزولی نقدینگی عبارتند از:

• EUR/USD
• USD/JPY
• GBP/USD

بازار فارکس به شرکت‌کنندگان، مانند بانک‌ها و افراد، امکان خرید، فروش یا مبادله ارزها را برای اهداف پوشش‌دهی و سفته‌بازی می‌دهد. بازار ارز (فارکس) بزرگترین بازار مالی در جهان است و از بانک ها، شرکت‌های تجاری، بانک‌های مرکزی، شرکت‌های مدیریت سرمایه­گذاری، صندوق‌های تامینی، کارگزاران خرده فروشی فارکس و سرمایه گذاران تشکیل شده است. بازار فارکس تحت سلطه یک صرافی واحد نیست، بلکه تحت سلطه یک شبکه جهانی از رایانه‌ها و کارگزاران از سراسر جهان است. کارگزاران فارکس نیز به‌عنوان بازارساز عمل می‌کنند و ممکن است برای جفت ارزی که با رقابتی‌ترین پیشنهاد در بازار متفاوت است، پیشنهادات و قیمت‌ها را ارسال کنند.

تاریخچه بازار فارکس

تا جنگ جهانی اول، ارزها به فلزات گرانبها مانند طلا و نقره متصل بودند. سپس، پس از جنگ جهانی دوم، این سیستم فروپاشید و قرارداد برتون وودز جایگزین آن شد. این توافق منجر به ایجاد دو سازمان بین­المللی برای تسهیل فعالیت‌های اقتصادی در سراسر جهان شد. آنها صندوق بین المللی پول (IMF) و بانک بین­المللی بازسازی و توسعه (IBRD) که معمولاً به عنوان بانک جهانی شناخته می‌شود، بودند. نشست برتون وودز همچنین موافقتنامه عمومی تعرفه‌ها و تجارت آزاد (GATT) را تولید کرد. این سیستم جدید همچنین طلا را با دلار آمریکا به عنوان میخ ارزهای بین­المللی جایگزین کرد. دولت ایالات متحده تعهد داده است که از عرضه دلار را با ذخایر معادل طلا پشتیبانی کند. اما سیستم ارزی برتون وودز در سال 1971 با اعلام تعلیق “موقت” تبدیل دلار به طلا توسط رئیس جمهور ایالات متحده، ریچارد نیکسون، به حالت تعلیق درآمد. ارزها اکنون در انتخاب خود آزاد هستند و ارزش آن­ها بر اساس عرضه و تقاضا در بازارهای بین­المللی تعیین می‌شود.

مزایا و معایب بازار ارز

بازار فارکس مانند هر بازار دیگری، مزایا و معایب مختص به خود را دارد. در ادامه برخی از مهم­ترین مزایا و معایب این بازار فهرست شده است:

مزایای بازار فارکس

• قوانین کم­تری نسبت به سایر بازارها وجود دارد، به این معنی که سرمایه­گذاران به استانداردها یا مقررات سخت­گیرانه موجود در بازارهای دیگر پایبند نیستند.
• هیچ اتاق پایاپای و هیچ نهاد مرکزی وجود ندارد که بر بازار فارکس نظارت داشته باشد
• اکثر سرمایه­گذاران مجبور نیستند کارمزد یا کمیسیون سنتی را که در بازار دیگری پرداخت می‌کنند، بپردازند.
• از آن­جایی که بازار 24 ساعته باز است، می‌توانید در هر زمانی از روز معامله کرد، به این معنی که هیچ زمانی برای شرکت در بازار وجود ندارد (به جز روزهای تعیطیل اخر هفته ( شنبه و یکشنبه)).
• در نهایت، اگر کسی نگران ریسک و پاداش است، می‌تواند هر زمان که بخواهید وارد و خارج شود. معامله­گر می‌تواند بر اساس موجودی حساب خود و قوانین کارگزار برای اهرم، تا جایی که می‌توانید ارز خریداری کند.

معایب بازار فارکس

• اگرچه کنترل نشدن بازار مزیت هایی به همراه دارد، اما خطراتی نیز ایجاد می‌کند، زیرا هیچ نظارت قابل توجهی وجود ندارد که بتواند معاملات بدون ریسک را تضمین کند.
• اهرم می‌تواند به افزایش سود کمک کند اما همچنین می‌تواند منجر به زیان زیاد شود. از آنجایی که هیچ محدودیت مشخصی برای اهرم وجود ندارد، سرمایه­گذاران در صورت حرکت در جهت اشتباه، مقدار زیادی پول را از دست خواهند داد.
• برخلاف سهام‌هایی که می‌توانند بازدهی را از طریق سود سهام و اوراق قرضه از طریق پرداخت بهره تامین کنند، معاملات فارکس صرفاً بر ارزش‌گذاری تکیه می‌کنند، به این معنی که بازده کمتری نسبت به سایر دارایی‌ها دارند.
• عدم شفافیت در بازار فارکس می‌تواند به یک معامله­گر آسیب برساند، زیرا آنها کنترل کاملی بر نحوه انجام معاملات خود ندارند، ممکن است بهترین قیمت را نداشته باشند و ممکن است دید محدودی از اطلاعات، مانند مظنه‌ها داشته باشند.

انواع بازار ارز

سه بازار اصلی فارکس وجود دارد:

• بازار معاملات اسپات (Spot)
• بازار معاملات فیوچرز (Futures)
• بازار معاملات فوروارد (Forward)

در ادامه به صورت مختصر این سه بازار اصلی شرح داده شده است:

بازار معاملات اسپات (Spot)

در بازار معاملات اسپات (Spot)، مبادله فوری ارزها در صرافی­ها انجام می­گیرد. این بازار، بخش بزرگی از کل بازار فارکس را تشکیل می‌دهد و خریداران و فروشندگان از سراسر طیف بخش مالی و همچنین افرادی را که ارز مبادله می‌کنند، شامل می‌شود. در بازار معاملات اسپات، تریدرهایی که در سمت خریدار یا فروشنده قرار دارند، دارایی موردنظر خود را در لحظه و با قیمت لحظه‌ای آن معامله می‌کنند.

بازار معاملات فوروارد (Forward)

بازار معاملات فوروارد (Forward) شامل توافقی بین خریدار و فروشنده برای مبادله ارزها با قیمت توافقی در تاریخ معینی در آینده است. هیچ مبادله ارزهای واقعی صورت نمی­گیرد. می‌توان گفت که این بازار به عنوان یک ابزار پوشش ریسک استفاده می‌شود و شرکت‌کنندگان را قادر می‌سازد تا ریسک معاملات فارکس را مدیریت کنند. معاملات فوروارد به جای صرافی، خارج از بورس انجام می‌شود. همچنین، معاملات فوروارد به طرفین قرارداد این امکان را می‌دهند تا قرارداد را مطابق با نیاز خود، سفارشی نمایند.

معاملات فیوچرز (Futures)

در بازار  معاملات فیوچرز (Futures) قیمت توافقی در یک تاریخ توافق شده وجود دارد. تفاوت اصلی این بازار با بازار معاملات فوروارد (Forward) این است که بازار معاملات فیوچرز (Futures)،  تنظیم شده و در بورس اتفاق می‌افتد. به عبارتی دیگر، در بازار معاملات آتی یا فیوچرز، خریدار و فروشنده به توافق می‌رسند که یک دارایی را در یک تاریخ مشخص در آینده که در قرارداد آورده می‌شود و با قیمتی که آن هم در قرارداد ثبت می‌شود، معامله نمایند. این کار ریسک موجود در بازارهای دیگر را حذف می­کند. از قراردادهای آتی نیز برای پوشش ریسک استفاده می‌شود.

بازیگران بزرگ در بازار فارکس

دلار آمریکا تا حد زیادی پرمعامله­ترین ارز است. جفت ارزهای پرمعامله همگی حاوی دلار هستند. جفت ارزهای USD/EUR، USD/JPY، USD/GBP، USD/CNY، و USD/CAD پنج جفت پرمعامله هستند. در سال 2022، دویچه بانک با 10.89 سهم بازار، بزرگترین معامله­گر در بازار فارکس بود. UBS با 9.69 درصد سهم بازار، دوم شد. JP Morgan، State Street و XTX مکان‌های باقی‌مانده در پنج معامله­گر برتر بازار را تشکیل می‌دهند.

جمع ­بندی

بازار ارز یک بازار جهانی خارج از بورس است که خرید و فروش ارزهای جهانی در آن اتفاق می‌افتد و نرخ ارز آنها را تعیین می‌کند. بازار مبادلات متشکل از بانک‌ها، فروشندگان فارکس، شرکت‌های تجاری، بانک‌های مرکزی، شرکت‌های مدیریت سرمایه‌گذاری، صندوق‌های تامینی، معامله‌گران خرده‌فروشی فارکس و سرمایه‌گذارانی است که همگی جفت ارز معامله می‌کنند. این بازار فرصت­های سودآوری بسیار مناسبی در اختیار معامله­گران قرار می­دهد. این بازار نیز همانند سایر بازارهای مالی ریسک و پاداش­های مختص به خود را دارد که تابع تخصص، تحلیل و علم معامله­گر به اصول معامله در این بازار است.