مقدمه

ین ژاپن (JPY) یکی از مهم‌ترین ارزهای جهان و ارز رسمی کشور ژاپن است که در بازارهای مالی بین‌المللی، به ویژه فارکس، نقشی حیاتی دارد. در ادامه، به معرفی، تاریخچه و نکات مهم درباره ین ژاپن و نقش آن در بازارهای مالی می‌پردازیم.

معرفی ین ژاپن

ین ژاپن با کد اختصاری JPY، یکی از ارزهای اصلی در جهان و یکی از پرمعامله‌ترین ارزها در بازار فارکس است. ین بعد از دلار آمریکا (USD) و یورو (EUR) در کنار پوند انگلستان بیشترین حجم معاملات را در بازار ارزهای جهانی دارد. همچنین، این ارز به عنوان یک دارایی امن (safe-haven) شناخته می‌شود که در دوره‌های بی‌ثباتی اقتصادی و بحران‌های جهانی، سرمایه‌گذاران تمایل دارند به سمت آن بروند.

تاریخچه ین ژاپن

ین ژاپن در سال 1871 به عنوان بخشی از اصلاحات اقتصادی ژاپن تحت قانون جدید پولی، معرفی شد. این ارز جایگزین سیستم پولی پیچیده‌ای شد که از واحدهای مختلف و سکه‌های فلزی قدیمی تشکیل شده بود.

• معاهده برتون وودز(1944): پس از جنگ جهانی دوم، ژاپن در چارچوب این معاهده قرار گرفت که سیستم نرخ ارز ثابت را ایجاد کرد و ارزش ین به دلار آمریکا پیوند خورد.
• فروپاشی معاهده برتون وودز(1971): با پایان معاهده برتون وودز، ژاپن نیز سیستم نرخ ارز شناور را به کار گرفت و از آن پس، ارزش ین در برابر دیگر ارزها بر اساس عرضه و تقاضا در بازار تعیین می‌شود.

نکات مهم درباره ین ژاپن

1. نقش بانک مرکزی ژاپن (BoJ): بانک مرکزی ژاپن یکی از کلیدی‌ترین بازیگران در تعیین سیاست‌های پولی ژاپن است. BoJ با ابزارهایی مانند نرخ بهره و خرید اوراق قرضه دولتی، در راستای حفظ ثبات اقتصادی و کنترل تورم فعالیت می‌کند.
2. نرخ بهره پایین: ژاپن به دلیل مشکلات اقتصادی طولانی‌مدت و رشد کند، معمولاً یکی از پایین‌ترین نرخ‌های بهره را در جهان دارد. این موضوع باعث شده ین در بازارهای جهانی به عنوان یک ارز کم‌هزینه برای استقراض (Carry Trade) شناخته شود. معامله‌گران می‌توانند با قرض گرفتن ین با نرخ بهره پایین و سرمایه‌گذاری در دارایی‌های با بهره بالاتر، سود کسب کنند.
3. تورم پایین و اقتصاد رکودی: ژاپن به مدت چندین دهه با تورم بسیار پایین و حتی دوره‌هایی از تورم منفی (کاهش قیمت‌ها) دست و پنجه نرم کرده است. این مسئله باعث شده بانک مرکزی ژاپن به سیاست‌های محرک پولی مانند سیاست نرخ بهره منفی (Negative Interest Rate Policy)و تسهیل مقداری(Quantitative Easing) روی آورد.

نکته: بانک ژاپن در سال جاری(2024) با توجه به شرایط اقتصاد جهانی و رشد تورم و پیشبینی دستمزدهای بالاتر از انتظار، بعد ازسالها سیاستهای تسهیلی خود را تغییر داد و نرخ بهره ی منفی را عوض کرد و به سمت حرکت انقباضی پیش رفت.

نقش ین ژاپن در بازارهای مالی و فارکس

1. حجم معاملات بالا: ین یکی از پرمعامله‌ترین ارزها در بازار فارکس است. بیشتر معاملات ین در جفت‌ارزهای USD/JPY و EUR/JPY صورت می‌گیرد. جفت‌ارز USD/JPY یکی از محبوب‌ترین جفت‌ها در بازار فارکس است و نوسانات آن می‌تواند تأثیر زیادی بر بازارهای مالی جهانی داشته باشد.
2. ین به عنوان دارایی امن(Safe Haven): ین به عنوان یکی از دارایی‌های امن در جهان شناخته می‌شود. در زمان‌های بحران اقتصادی یا افزایش ریسک در بازارهای مالی، سرمایه‌گذاران به سمت خرید ین حرکت می‌کنند. این موضوع باعث تقویت ارزش ین در برابر دیگر ارزها در دوره‌های بی‌ثباتی می‌شود.
3. استفاده از ین در معاملات Carry Trade: به دلیل نرخ بهره پایین ین، این ارز یکی از محبوب‌ترین ارزها برای معاملات Carry Trade است. در این معاملات، معامله‌گران با قرض گرفتن ین و سرمایه‌گذاری در ارزهایی با نرخ بهره بالاتر، از اختلاف نرخ بهره سود کسب می‌کنند. (در بخشهای بعدی این موضوع را بیشتر توضیح می دهیم.)
4. وابستگی اقتصاد ژاپن به صادرات: ژاپن یکی از بزرگترین صادرکنندگان کالاهای صنعتی مانند خودرو و تجهیزات الکترونیکی است. ارزش ین نقش حیاتی در توان رقابتی صادرات این کشور دارد. وقتی ین ضعیف باشد، صادرات ژاپن ارزان‌تر می‌شود و رقابت‌پذیری آن در بازارهای جهانی افزایش می‌یابد.

عوامل مؤثر بر ارزش ین

1. سیاست‌های بانک مرکزی ژاپن: هرگونه تغییر در سیاست‌های پولی BoJ، به ویژه تغییرات نرخ بهره یا اعلام برنامه‌های تسهیل مقداری، تأثیر زیادی بر ارزش ین دارد.
2. رشد اقتصادی و داده‌های اقتصادی ژاپن: انتشار داده‌های اقتصادی مانند نرخ رشد تولید ناخالص داخلی (GDP)، نرخ بیکاری و تورم، می‌تواند به تغییرات ارزش ین در بازار کمک کند.
3. رویدادهای جهانی: بحران‌های اقتصادی جهانی، تحولات ژئوپلیتیکی، و تغییرات در سیاست‌های پولی کشورهای بزرگ مانند ایالات متحده و اتحادیه اروپا، تأثیر قابل توجهی بر ین ژاپن دارند.

بررسی مشخصات مهم و کلیدی ین ژاپن JPY

• نمایندگی برای قدرت/ ضعف آسیا:

ژاپن تمایل دارد که به عنوان نماینده قدرت گسترده آسیا شناخته شود زیرا این کشور بیشترین تولید ناخالص داخلی در آسیا را در خارج از چین دارد و با پیشرفته­ترین بازارهای سرمایه، ژاپن زمانی مقصد اصلی همه سرمایه­گذارانی بود که می­خواستند به منطقه دسترسی پیدا کنند.

ژاپن همچنین تجارت قابل توجهی با شرکای آسیایی خود انجام می دهد. در نتیجه ، مشکلات اقتصادی یا بی­ثباتی سیاسی در ژاپن به سایر کشورهای آسیایی سرایت می­کند. با این حال ، این سرریز یک طرفه نیست و مشکلات اقتصادی یا سیاسی در سایر اقتصادهای آسیا، به ویژه چین نیز می­تواند تأثیرات چشمگیری بر اقتصاد ژاپن و به نوبه خود در حرکت ین ژاپن داشته باشد. به عنوان مثال، بی­ثباتی سیاسی کره شمالی به دلیل مجاورت جغرافیایی این کشور، خطری بزرگ برای ژاپن و ین ژاپن ایجاد می­کند.

• اقدامات مداخله­ای بانک ژاپن.

بانک ژاپن(BoJ) و وازارت دارایی این کشور(MoF) شرکای فعال در بازارهای ارز هستند. یعنی اگر از ارزش ین ژاپن ناراضی باشند، سابقه طولانی در ورود به بازارهای FX دارند. اگرچه آنها از سال 2011 تا 2024 مداخله­ای نکرده­اند، اما در صورت تقویت قابل توجه ارز، اکراه نخواهند کرد. کما اینکه در سال 2024 حداقل در سه مرحله اقدام به مداخله در بازار فارکس برای جلوگیری از تضعیف نرخ ین کردند.

از آنجا که ژاپن یک اقتصاد کاملا سیاسی است، با روابط نزدیک بین مقامات دولتی و مدیران موسسات بزرگ خصوصی، وزارت دارایی پول می تواند هنگام تصمیم به مداخله در ارز، بخش بسیار محدودی را در ذهن داشته باشد.

از آنجا که بانک ژاپن(BoJ) یک شرکت کننده فعال است، بسیار منطبق با جنبش­های بازار و شرکت­کنندگان آن است. به طور دوره­ای، BoJ اطلاعات مربوط به موقعیت­های صندوق­های تامینی بزرگ را از بانک­ها دریافت می­کند و دوست دارد وقتی دلالان در آن طرف بازار هستند مداخله کند و به آن­ها این امکان را می­دهد که بیشترین “هدیه برای دلار” را بدست آورند.

وزارت دارایی و بانک ژاپن همیشه سه عامل اصلی را قبل از مداخله در نظر می­گیرند:

1. مقدار رشد و تنزل در ین (JPY) : مداخله در طول تاریخ زمانی اتفاق افتاده است که ین در کمتر از 6 هفته حدود 7 ین یا بیشتر حرکت کند. با استفاده از USDJPY به عنوان فشارسنج، 7 ین معادل 700 پیپ خواهد بود که نمایانگر حرکت از 120.00 به 127.00 است.

2. قیمت USDJPY در لحظه: از نظر تاریخی، فقط 11٪ از کل مداخلات BoJ که برای مقابله با JPY قوی انجام شده بود بالاتر از سطح 115 رخ داده بود. در دوسال گذشته سطوح هدف بانک ژاپن کاملا تغییر کرد و این جفت ارز سقف های جدید بالاتر از 150 را دید و بعد بانک مرکزی اقدام به مداخله ی جدی کرد.

3. مواضع پنهانی: به منظور به حداکثر رساندن تأثیر مداخله، BoJ و MoF ترجیح می­دهند در مواقعی که فعالان بازار موقعیت­های گسترده­ای را در جهت مخالف دارند دخالت کنند زیرا جریان توقف روند معکوس در جفت ارز را تشدید می­کند. CFTC گزارشی هفتگی درباره موقعیت­های احتکاری موجود ارائه می­دهد که در سایت www.cftc.gov یافت می­شود.

• حرکات JPY به زمان حساس هستند:

ین ژاپن می­تواند به ویژه در پایان سال مالی ژاپن (31 مارس) فعال باشد، زیرا صادرکنندگان، دارایی­های دلاری خود را برای تکمیل و ارائه ترازنامه خود، به کشورشان بازگردانند. این امر به ویژه برای بانک های ژاپنی بسیار مهم است زیرا آنها باید ترازنامه های خود را برای مطابقت با دستورالعمل­های FSA که بانک ها را ملزم می­کند دارایی­های امنیتی خود در بازار علامت گذاری کنند، دوباره بسازند. با پیش­بینی نیاز به خریدهای مربوط به بازگشت به کشور، دلالان ین ژاپن در تلاش برای استفاده از این افزایش ورودی، اغلب ین را بیشتر پیشنهاد می دهند. در نتیجه، پس از پایان سال مالی، ین ژاپن تمایل به افت و کاهش دارد زیرا دلالان موقعیت خود را می­بندند.

گذشته از پایان سال مالی، زمان نیز عاملی به صورت روزمره است. برخلاف تاجران لندن یا نیویورک که معمولاً ناهار را در میز کار خود می­گذرانند، بازرگانان ژاپنی معمولاً به مدت یک ساعت زمان نهار به استراحت می­پردازند و فقط یک بازرگان جوان را در دفتر می­گذارند.

در بعضی از مواقع، این می­تواند با غیرنقدشوندگی^[1] بازار به نوسانات بیشتری در ین تبدیل شود.

علاوه بر این دوره، JPY تمایل به حرکت نسبتاً منظمی در ساعات ژاپن و لندن دارد، مگر اینکه اظهار نظر رسمی یا شگفتی بزرگی در داده­های اقتصادی وجود داشته باشد. اما در طول ساعات بازار ایالات متحده، JPY تمایل به نوسان بیشتری دارد، زیرا ایالات متحده معامله­گران به طور فعال درگیر موقعیت­های دلار و ین هستند.

• سهام و اوراق بهادار با USDJPY ارتباط مثبت دارند.

شاخص سهام Nikkei ژاپن با USDJPY همبستگی مثبتی دارد، به این معنی که وقتی جفت ارز USDJPY رشد می­یابد، ارزش سهام نیز در حال افزایش است. برای ژاپن ، معمولاً ارز، سهام را هدایت می­کند زیرا یک ین ضعیف برای اقتصاد مثبت است، اما ممکن است مواقعی پیش بیاید که سهام ارز را هدایت کند.

اختلاف بین بهره اوراق10 ساله خزانه داری ایالات متحده و اوراق قرضه دولتی ژاپن(JGB)^[2] نیز برای ارز بسیار مهم است. به طور معمول، هنگامی که اختلاف بازده عملکرد در حال افزایش است، ما شاهد حرکت USDJPY بالاتر هستیم و هنگامی که این اختلاف عملکرد کاهش می یابد، فشار بر USDJPY ایجاد می­کند.

• اثرات تجارت انتقالی

در سال­های اخیر محبوبیت معاملات انتقالی افزایش یافته است، زیرا سرمایه­گذاران به طور فعال به دنبال دارایی­های با بازده بالا هستند.

از آنجا که ین ژاپن کمترین نرخ بهره را در بین کشورهای صنعتی دارد، این ارز اصلی است که در معاملات انتقالی فروخته یا قرض گرفته می­شود. محبوب­ترین جفت ارزهای معاملات انتقالی مقابل ین ژاپن شاملGBPJPY ، AUDJPY، NZDJPY و حتی USDJPY است.

معامله­گران انتقالی، ین ژاپن را در برابر ارزهای با بازده بالاتر فروش می­زنند. بازپرداخت معاملات انتقالی در نتیجه محدود شدن اختلاف سود به طور معمول برای ین ژاپن مفید است، زیرا روند معکوس شامل خرید ین و خرید مجدد ارزهای دیگر است.

از آنجاکه تقاضای زیادی برای فروش ین برای انتقال وجود دارد، در دوره­های ریسک گریزی، این معاملات می­توانند به سرعت ایجاد شوند و یک افزایش قابل توجه در ارز ایجاد کنند.

• همبستگی ین ژاپن و طلا

ین سومین ارزی است که بیشترین معاملات در دنیا را به خود اختصاص می‌دهد و ارزش آن همراه با قیمت طلا تغییر می‌کند. از آنجا که ین نیز در کنار دلار، یورو و پوند، به عنوان ارز رزرو یا ذخیره‌ (Reserve currency) شناخته می‌شود. باید توجه داشت که ین ژاپن به عنوان ارز امن (Safe-haven) و طلا به عنوان دارایی امن در جهان شناخته می‌شوند. به همین دلیل سرمایه‌گذاران معمولا در شرایطی که اقتصاد با عدم قطعیت مواجه است یا بازارها به کندی رشد می‌کنند، سرمایه خود را به طلا یا ین ژاپن تبدیل می‌کنند. هر چند قیمت یک واحد طلا و یک واحد ین با هم تفاوت زیادی دارد، اما حرکت صعودی یا نزولی کلی این دو دارایی بسیار شبیه هم خواهد بود.

برخی از تحلیل‌گران معتقدند، دلیل اینکه این دو دارایی با هم همبستگی مثبت دارند این است که نرخ بهره واقعی در این دو بسیار به هم شبیه است. منظور از نرخ ‌بهره واقعی، نرخی است که فعالان بازار بعد از محاسبه‌ی تورم، به دست ‌می‌آورند.

جمع بندی

ین ژاپن یک ارز کلیدی در بازارهای جهانی و فارکس است که با توجه به نقش بانک مرکزی ژاپن، نرخ بهره پایین و جایگاه ژاپن به عنوان یک اقتصاد صادرکننده، نقشی حیاتی در معاملات جهانی ایفا می‌کند. همچنین به عنوان دارایی امن، ین در زمان‌های بحران اقتصادی به عنوان پناهگاهی برای سرمایه‌گذاران عمل می‌کند.

1. Illiquid Market ↑
2. Japanese government bond ↑