تقسیم ­بندی بازارهای مالی

بازارهای مالی چیست؟

بازارهای مالی به طور گسترده به‌هر بازاری اطلاق می‌شود که در آن معاملات اوراق بهادار انجام می‌شود. از مهم­ترین بازارهای مالی می­توان به بازار سهام، بازار اوراق قرضه، بازار فارکس و بازار مشتقات اشاره کرد. بازارهای مالی برای عملکرد و ثبات اقتصادی بسیار حیاتی هستند. هرگونه اختلال در بازارهای مالی می­تواند سبب رکود، افزایش بیکاری و نوسانات در متغیرهای کلان اقتصادی شود. بازارهای مالی با تخصیص منابع و ایجاد نقدینگی برای کسب و کارها و کارآفرینان، نقش حیاتی در تسهیل عملکرد روان اقتصادهای سرمایه داری ایفا می‌کنند. بازارها تجارت دارایی‌های مالی خود را برای خریداران و فروشندگان آسان می‌کند. بازارهای مالی محصولات اوراق بهاداری را ایجاد می‌کنند که بازدهی را برای کسانی که دارای وجوه اضافی هستند (سرمایه گذاران / وام دهندگان) فراهم می‌کند و این وجوه را در دسترس کسانی قرار می‌دهد که به پول اضافی (قرض گیرندگان) نیاز دارند. بازار سهام تنها یکی از انواع بازارهای مالی است. بازارهای مالی زمانی ایجاد می‌شوند که مردم ابزارهای مالی از جمله اوراق بهادار، اوراق قرضه، ارزها و مشتقات را خریداری و می‌فروشند. بازارهای مالی به شدت به شفافیت اطلاعاتی متکی هستند تا اطمینان حاصل کنند که بازارها قیمت هایی را که کارآمد و مناسب هستند تعیین می‌کنند. برخی از بازارهای مالی کوچک با فعالیت اندک هستند و برخی دیگر مانند بورس نیویورک (NYSE) روزانه تریلیون‌ها دلار اوراق بهادار معامله می‌کنند. بازار سهام (سهام) یک بازار مالی است که سرمایه گذاران را قادر می‌سازد تا سهام شرکت‌های سهامی عام را خریداری و بفروشند. بازار سهام اولیه جایی است که انتشارات جدید سهام فروخته می‌شود. هر گونه معامله بعدی سهام در بازار ثانویه اتفاق می‌افتد، جایی که سرمایه گذاران اوراق بهاداری را که قبلاً در اختیار دارند خریداری و می‌فروشند.

انواع بازارهای مالی

انواع مختلفی از بازار وجود دارد. هر کدام از این بازارها دارای قوانین، عملکردها، تاثیرات و ابزارهای مختص به خود هستند. در ادامه برخی از مهم­ترین بازارهای مالی مرور می­شوند.

بازارهای سهام

شاید فراگیرترین بازارهای مالی، بازارهای سهام باشند. این مکان‌هایی هستند که شرکت‌ها سهام خود را که توسط معامله‌گران و سرمایه‌گذاران خرید و فروش می‌شوند، فهرست می‌کنند. بازارهای سهام یا بازارهای سهام توسط شرکت‌ها برای افزایش سرمایه و توسط سرمایه گذاران برای جستجوی بازده استفاده می‌شود. سهام ممکن است در بورس‌های فهرست شده، مانند بورس نیویورک (New York Stock Exchange)، نزدک، (Nasdaq) یا بازار خارج از بورس (The Over-The-Counter) معامله شود. بیشتر معاملات سهام از طریق مبادلات تنظیم شده انجام می‌شود که نقش اقتصادی مهمی ایفا می‌کند زیرا راه دیگری برای جریان پول در اقتصاد است.

شرکت‌کنندگان معمولی در بازار سهام شامل سرمایه‌گذاران، معامله‌گران، بازارسازان (Market Makers) و متخصصانی هستند که نقدینگی را حفظ می‌کنند و بازارهای دوطرفه را ارائه می‌کنند. کارگزاران اشخاص ثالثی هستند که معاملات بین خریداران و فروشندگان را تسهیل می‌کنند، اما موقعیت واقعی در سهام ندارند.

بازارهای خارج از بورس

بازار خارج از بورس (OTC) یک بازار غیرمتمرکز است (به این معنی که مکان‌های فیزیکی ندارد و معاملات به صورت الکترونیکی انجام می‌شود) که در آن فعالان بازار اوراق بهادار را به طور مستقیم (به معنی بدون کارگزار) معامله می‌کنند. در حالی که بازارهای فرابورس ممکن است معاملات سهام خاصی را انجام دهند (به عنوان مثال، شرکت‌های کوچکتر یا ریسک پذیری که معیارهای فهرست بندی بورس‌ها را ندارند)، بیشتر معاملات سهام از طریق بورس انجام می‌شود. با این حال، برخی از بازارهای مشتقه منحصراً فرابورس هستند و بخش مهمی از بازارهای مالی را تشکیل می‌دهند. به طور کلی، بازارهای فرابورس و معاملاتی که در آنها رخ می‌دهد بسیار کمتر تنظیم شده، نقدشوندگی کمتری دارند و غیرشفاف تر هستند.

بازارهای اوراق قرضه

اوراق قرضه اوراق بهاداری است که در آن سرمایه‌گذار پول را برای مدت معینی با نرخ بهره از پیش تعیین شده وام می‌دهد. ممکن است یک اوراق قرضه را توافقی بین وام دهنده و وام گیرنده در نظر بگیرید که حاوی جزئیات وام و پرداخت‌های آن است. اوراق قرضه توسط شرکت‌ها و همچنین توسط شهرداری ها، ایالت‌ها و دولت‌های مستقل برای تامین مالی پروژه‌ها و عملیات منتشر می‌شود. به عنوان مثال، بازار اوراق قرضه اوراق بهاداری مانند اسکناس‌ها و اسکناس‌های صادر شده توسط خزانه داری ایالات متحده را می‌فروشد. بازار اوراق قرضه نیز بازار بدهی، اعتباری یا با درآمد ثابت نامیده می‌شود.

بازارهای پول

به طور معمول، بازارهای پولی محصولاتی با سررسید کوتاه مدت بسیار نقدشونده (کمتر از یک سال) معامله می‌کنند و با درجه ایمنی بالا و بازده بهره نسبتاً پایین‌تری نسبت به سایر بازارها مشخص می‌شوند. در سطح عمده فروشی، بازارهای پول شامل معاملات با حجم بالا بین مؤسسات و معامله گران است. در سطح خرده فروشی، آنها شامل وجوه متقابل بازار پول خریداری شده توسط سرمایه گذاران فردی و حساب‌های بازار پولی است که توسط مشتریان بانک افتتاح می‌شود. افراد همچنین ممکن است با خرید گواهی سپرده کوتاه­مدت (Certificates Of Deposit)، اسکناس‌های شهرداری، یا اسناد خزانه داری ایالات متحده، از جمله نمونه‌های دیگر، در بازارهای پول سرمایه‌گذاری کنند.

بازارهای مشتقه

مشتقه قراردادی است بین دو یا چند طرف که ارزش آن بر اساس یک دارایی مالی اساسی مورد توافق (مانند اوراق بهادار) یا مجموعه ای از دارایی‌ها (مانند یک شاخص) است. به جای معامله مستقیم سهام، یک بازار مشتقه در قراردادهای آتی و اختیار معامله و سایر محصولات مالی پیشرفته معامله می‌کند که ارزش خود را از ابزارهای اساسی مانند اوراق قرضه، کالاها، ارزها، نرخ بهره، شاخص‌های بازار و سهام به دست می‌آورند.

بازارهای آتی جایی هستند که قراردادهای آتی فهرست شده و مورد معامله قرار می‌گیرند. برخلاف فورواردها که خارج از بورس معامله می‌کنند، بازارهای آتی از مشخصات قراردادهای استاندارد شده استفاده می‌کنند، به خوبی تنظیم می‌شوند و از اتاق‌های پایاپای برای تسویه و تایید معاملات استفاده می‌کنند. بازارهای اختیار معامله، مانند بورس اوراق بهادار هیئت مدیره شیکاگو (Cboe)، به طور مشابه قراردادهای اختیار معامله را فهرست و تنظیم می‌کنند. هر دو بورس اوراق بهادار و اختیار معامله ممکن است قراردادهایی را در طبقات مختلف دارایی، مانند سهام، اوراق بهادار با درآمد ثابت، کالاها و غیره فهرست کنند.

بازار فارکس

بازار ارز که به نام بازار فارکس یا بازار ارز شناخته می­شود، یک بازار جهانی است که در آن ارزها در سطح بین­المللی معامله می­شوند. بازار فارکس، بزرگ­ترین بازار مالی جهانی است. این بازار به تامین نقدینگی بین­المللی و ثبات نسبی و ترجیحی کمک می­کند. بازار فارکس (صرافی خارجی) جایی است که شرکت­کنندگان می‌توانند خرید، فروش، پوشش ریسک و حدس و گمان در مورد نرخ ارز بین جفت ارزها را انجام دهند. بازار فارکس نقدشونده ترین بازار در جهان است، زیرا نقدینگی نقدشوندگی ترین دارایی‌ها است. بازار ارز بیش از 7.5 تریلیون دلار معاملات روزانه را انجام می‌دهد که بیشتر از مجموع بازارهای آتی و سهام است. همانند بازارهای فرابورس، بازار فارکس نیز غیرمتمرکز است و از شبکه جهانی کامپیوترها و کارگزاران در سراسر جهان تشکیل شده است. بازار فارکس متشکل از بانک ها، شرکت‌های تجاری، بانک‌های مرکزی، شرکت‌های مدیریت سرمایه‌گذاری، صندوق‌های تامینی و کارگزاران و سرمایه گذاران خرده فروشی فارکس است. بازار فارکس از نظر حجم و ارزش بزرگترین بازار است. در سال 2022، ارزش تجارت روزانه به بیش از 7.5 تریلیون دلار در یک روز رسید. فارکس نه تنها بازاری برای مبادلات و سفته­بازی است، بلکه راهی برای تسویه معاملات بین­المللی نیز هست. این بازارها از بانک‌ها و بانک‌های مرکزی کشورهای مختلف، معامله‌گران تجاری، شرکت‌های مدیریت سرمایه‌گذاری، مدیران صندوق‌های تامینی و غیره تشکیل شده‌اند. این بازارها با باز بودن برای انجام معاملات در هر ساعت در روزهای هفته، ثبات بین‌المللی را افزایش می‌دهند و در نتیجه بر روی دسترسی نقدینگی تأثیر می‌گذارند.

مراکز تجاری عمده بازار فارکس در مراکز مالی بزرگ در سراسر جهان از جمله نیویورک، لندن، فرانکفورت، توکیو، هنگ کنگ و سیدنی قرار دارند. به همین دلیل، معاملات ارزی در پنج روز هفته (به استثنای تعطیلات آخر هفته) به صورت 24 ساعته انجام می­شود. علی­رغم ماهیت غیرمتمرکز بازارهای فارکس، نرخ‌های ارز ارائه شده در بازار در بین شرکت کنندگان آن یکسان است، زیرا در غیر این صورت ممکن است فرصت­های آربیتراژ برای معامله­گران ایجاد شود. بازار ارز احتمالاً یکی از در دسترس­ترین بازارهای مالی است. فعالان بازار از گردشگران و تاجران آماتور گرفته تا موسسات مالی بزرگ (از جمله بانک‌های مرکزی) و شرکت‌های چند ملیتی را شامل می‌شود. همچنین، بازار فارکس تنها شامل تبدیل ساده یک ارز به ارز دیگر نیست. بسیاری از معاملات بزرگ در بازار شامل استفاده از طیف گسترده­ای از ابزارهای مالی، از جمله فوروارد، سوآپ، اختیار معامله و غیره است.

تا جنگ جهانی اول، ارزها به فلزات گران­بها مانند طلا و نقره متصل بودند. پس از جنگ جهانی دوم، این سیستم فروپاشید و قرارداد برتون وودز (Bretton Woods Agreement) جایگزین آن شد. این توافق منجر به ایجاد دو سازمان بین المللی برای تسهیل فعالیت‌های اقتصادی در سراسر جهان شد. آن­ها صندوق بین­المللی پول (International Monetary Fund) و بانک بین­المللی بازسازی و توسعه (IBRD) که معمولاً به عنوان بانک جهانی شناخته می­شود، بودند. نشست برتون وودز همچنین موافقتنامه عمومی تعرفه­ها و تجارت (GATT) را ایجاد کرد. این سیستم جدید همچنین طلا را با دلار آمریکا به عنوان میخ ارزهای بین­المللی (Peg For International Currencies) جایگزین کرد. دولت ایالات متحده قول داده است که از عرضه دلار با ذخایر معادل طلا پشتیبانی کند. اما سیستم ارزی برتون وودز در سال 1971 با اعلام تعلیق “موقت” تبدیل دلار به طلا، رئیس جمهور ایالات متحده، ریچارد نیکسون، به حالت تعلیق درآمد. ارزها اکنون در انتخاب خود آزاد هستند و ارزش آنها بر اساس عرضه و تقاضا در بازارهای بین­المللی تعیین می­شود. در مورد بازار ارز نکات زیر قابل توجه هستند:

• ارزها همیشه به صورت جفت معامله می­شوند، بنابراین ارزش تعیین شده همیشه نسبت به ارز دیگر است. به همین دلیل، تبدیل ارز در بازار فارکس امکان­پذیر و به یادگی انجام می­گیرد.
• بازار فارکس با ارائه قیمتی برای بازارهای جهانی، برای شروع معاملات کار می­کند. به خرید یک ارز با استفاده از ارز دیگر کمک می­کند. ارزش نسبی با این معامله تغییر می­کند.
• عوامل بازار، تنها عواملی نیستند که بر نرخ مبادله ارزها تأثیر می­گذارند. مناطق زمانی، ارزش تجاری و حجم و غیره برخی از عوامل دیگر هستند.
• عوامل شناور محرک­های اصلی تغییر در نرخ ارز هستند. ارز در بازار جهانی یا شناور آزاد یا ثابت است. یک ارز شناور آزاد، نیروهای بازار عرضه و تقاضا را تحت تأثیر قرار می­دهد. یک ارز شناور ثابت به سبد دیگری از ارزها یا استانداردی برای تعیین ارزش نسبی ارز متصل می­شود.

بازارهای کالا

بازارهای کالا مکان هایی هستند که تولیدکنندگان و مصرف کنندگان برای تبادل کالاهای فیزیکی مانند محصولات کشاورزی (مانند ذرت، دام، سویا)، محصولات انرژی (نفت، گاز، اعتبارات کربن)، فلزات گرانبها (طلا، نقره، پلاتین)، یا کالاهای نرم (مانند پنبه، قهوه و شکر). اینها به عنوان بازارهای کالای نقطه ای شناخته می‌شوند، جایی که کالاهای فیزیکی با پول مبادله می‌شوند. با این حال، بخش عمده ای از معاملات در این کالاها در بازارهای مشتقه انجام می‌شود که از کالاهای لحظه ای به عنوان دارایی‌های اساسی استفاده می‌کنند. معاملات آتی، معاملات آتی و اختیار خرید کالاها هم در فرابورس و هم در بورس‌های فهرست شده در سراسر جهان مانند بورس کالای شیکاگو (CME) و بورس بین قاره ای (ICE) مبادله می‌شوند.

بازارهای ارزهای دیجیتال

بازار ارزهای دیجیتال، یا همان بازار رمزارزها، یک بازار مالی است که در آن ارزهای دیجیتال مانند بیتکوین، اتریوم، ریپل، لایتکوین و صدها رمزارز دیگر خرید و فروش می‌شوند. این بازار به صورت آنلاین فعالیت می‌کند و در سراسر جهان دسترسی دارد. بازار ارزهای دیجیتال از نظر حجم معاملات و ارزش بازار به شدت رشد کرده است. این بازار تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند عرضه و تقاضا، اخبار مرتبط با رمزارزها، تغییرات قوانین و مقررات دولتی و عملکرد بازارهای مالی دیگر قرار می‌گیرد. برخی از اصلی‌ترین صرافی‌های رمزارز در جهان عبارتند از بایننس (Binance)، کوین‌بیس (Coinbase)، بیت‌فینکس (Bitfinex) و بیت‌ستامپ (Bitstamp). این صرافی‌ها به کاربران امکان خرید و فروش رمزارزها در قیمت‌های متفاوت و با استفاده از ارزهای معمولی مانند دلار یا یورو را می‌دهند.

همچنین، وجود بازارهای فرعی و تبادل‌های داخلی نیز در برخی کشورها و مناطق وجود دارد. این بازارها به معامله‌گران امکان می‌دهند تا مستقیماً با یکدیگر معامله کنند و نیازی به استفاده از صرافی‌های بزرگ نداشته باشند. مهمترین نکته در معاملات با ارزهای دیجیتال، دقت و احتیاط است. به دلیل ماهیت غیرمتمرکز و ناشناس بودن برخی از رمزارزها، معامله‌گران باید از امنیت و اعتماد سرویس‌هایی که استفاده می‌کنند، اطمینان حاصل کنند و از محافظت از ارزهای خود در کیف پول‌های امن و قوی اطمینان حاصل کنند. همچنین، درک ریسک‌های مرتبط با بازار رمزارزها و مطالعه و آگاهی در مورد فناوری بلاکچین و رمزارزها نیز بسیار مهم است. برخی از مهم­ترین مسائل در مورد بازار ارزهای دیجیتال به شرح زیر است:

1. نوسانات بازار: بازار ارزهای دیجیتال به دلیل نوسانات بالا شناخته شده است. قیمت ارزهای رمزنگاری شده می­تواند در بازه­های زمانی کوتاه به میزان قابل توجهی نوسان کند. این نوسان می­تواند هم فرصت­ها و هم خطراتی را برای سرمایه­گذاران و معامله­گران ایجاد کند.

2. اهداف سرمایه­گذاری: افراد به دلایل مختلف وارد بازار ارزهای دیجیتال می‌شوند. برخی آن را به عنوان یک سرمایه­گذاری سوداگرانه می‌بینند و امیدوارند از نوسانات قیمت سود ببرند. برخی دیگر با اعتقاد به پتانسیل فناوری بلاک چین و قدرت دگرگون­کننده ارزهای دیجیتال، آن را یک سرمایه­گذاری بلندمدت می‌دانند.
3. فناوری بلاک­چین: ارزهای رمزنگاری شده توسط فناوری بلاک­چین، که یک سیستم دفتر کل غیرمتمرکز و شفاف است، تامین می‌شوند. بلاک چین تراکنش‌های ایمن و قابل تایید را بدون نیاز به واسطه هایی مانند بانک‌ها امکان­پذیر می‌کند. این پتانسیل را دارد که صنایع فراتر از امور مالی را متحول کند، از جمله مدیریت زنجیره تامین، مراقبت‌های بهداشتی و غیره.
4. چشم­انداز نظارتی: دولت‌ها و نهادهای نظارتی در سراسر جهان هنوز با نحوه تنظیم بازار ارز دیجیتال دست و پنجه نرم می‌کنند. مقررات می‌توانند از کشوری به کشور دیگر به طور قابل توجهی متفاوت باشند و می‌توانند تأثیر قابل توجهی بر بازار داشته باشند. برای شرکت کنندگان در بازار مهم است که از تحولات قانونی و نظارتی در حوزه قضایی مربوطه خود مطلع باشند.
5. ملاحظات امنیتی: امنیت یک جنبه حیاتی از مشارکت در بازار ارز دیجیتال است. استفاده از صرافی‌ها یا کیف پول‌های ارزهای دیجیتال معتبر و ایمن برای ذخیره و تراکنش ارزهای دیجیتال بسیار مهم است. علاوه بر این، افراد باید نسبت به تلاش‌های فیشینگ، کلاهبرداری‌ها و پروژه‌های کلاهبرداری که ممکن است در بازار رایج باشد، محتاط باشند.
6. ادغام با امور مالی سنتی: بازار ارزهای دیجیتال به تدریج با امور مالی سنتی ادغام می‌شود. مؤسسات مالی مستقر در حال بررسی راه هایی برای گنجاندن ارزهای دیجیتال و فناوری بلاک چین در خدمات خود هستند. به عنوان مثال، برخی از بانک‌های بزرگ اکنون خدمات نگهبانی برای ارزهای دیجیتال ارائه می‌کنند و شرکت‌های سرمایه‌گذاری محصولات سرمایه‌گذاری متمرکز بر ارزهای دیجیتال را راه‌اندازی می‌کنند.

توجه به این نکته ضروری است که بازار ارزهای دیجیتال به طور مداوم در حال تحول است و تحولات جدید همچنان چشم انداز آن را شکل می‌دهد. مانند هر بازار سرمایه گذاری یا مالی، انجام تحقیقات کامل، درک ریسک‌های موجود و جستجوی مشاوره حرفه­ای برای افراد علاقه مند به شرکت در بازار بسیار مهم است.

جمع­ بندی

بازارهای مالی نقدینگی، سرمایه و مشارکت را فراهم می‌کنند که برای رشد و ثبات اقتصادی ضروری است. بدون بازارهای مالی، سرمایه نمی تواند به طور کارآمد تخصیص یابد و فعالیت‌های اقتصادی مانند تجارت و تجارت، سرمایه‌گذاری‌ها و فرصت‌های رشد به شدت کاهش می‌یابد. بسیاری از بازیگران بازارها را به بخشی اساسی از اقتصاد تبدیل می‌کنند—شرکت‌ها از بازارهای سهام و اوراق قرضه برای جذب سرمایه از سرمایه‌گذاران استفاده می‌کنند. سفته بازان به طبقات مختلف دارایی نگاه می‌کنند تا روی قیمت‌های آینده شرط­بندی کنند. در عین حال، پوشش‌دهنده‌ها از بازارهای مشتقه برای کاهش ریسک‌های مختلف استفاده می‌کنند و آربیتراژورها به دنبال استفاده از قیمت‌گذاری نادرست یا ناهنجاری‌های مشاهده شده در بازارهای مختلف هستند. کارگزاران اغلب به عنوان واسطه­ای عمل می‌کنند که خریداران و فروشندگان را با هم جمع می‌کنند و برای خدمات خود کمیسیون یا هزینه­ای دریافت می‌کنند.