صفر تا صد تفاوت بازار پول و بازار سرمایه
- اقتصاد درس اول
- کالج پیپس
- 7 دقیقه
بازار پول و بازار سرمایه
بازار پول (Money Markets) و بازار سرمایه (Capital Market) دو بخش اصلی بازار مالی در هر کشوری هستند. در بازارهای پول، دولتها، بانکها و سایر بازیگران، بدهیهای کوتاهمدت را میخرند و میفروشند و سرمایهگذاران فردی دارای حسابهای بانکی، گواهی سپرده، حسابهای بازار پول، وجوه بازار پول و داراییهای مشابه هستند. در بازارهای سرمایه نیز سرمایهگذاران به معامله سهام، اوراق قرضه و سایر داراییها میپردازند. در این نوشتار به بررسی مفهوم بازار پول و بازار سرمایه و تفاوت آنها با یکدیگر پرداخته میشود.
فهرست مطالب
Toggleبازار پول
بازار پولي نوعي از بازار مالي است كه در آن اوراق قرضه شركتها كه تاريخ سررسيد آنها كمتر از يكسال است، مورد معامله قرار ميگيرد. قدرت نقدشوندگي در بازار پولي زياد و نوسان قيمت در آن كم است، از اينرو از ديدگاه سرمايهگذاري، در اين نوع بازارها امنيت بيشتري وجود دارد.
بازار پول بازار مطالبات کوتاه مدت (حداکثر تا یک سال) است. گرایش اصلی بازار پول به ابزارهایی که با استفاده از آنها بتوان وضعیت نقدشوندگی را بهسرعت تغییر داد، متمرکز است. از این رو، در چنین بازاری سرعت نقدشوندگی بسیار بالاست و نیازهای کوتاهمدت (تا یک سال) در آن تأمین میشود. نرخ بهره در این بازار بیش از حد متعارف است و بهدلیل ماهیت کوتاهمدت آن تبدیل وجوه جمعآوری شده به سرمایه مالی امکانپذیر نیست و تنها برای تأمین مالی عملیات تولیدی و تجاری پیشبینی نشده بهکار میرود. اشخاص حقیقی مانند کارگزاران اوراق بهادار دولتی، بانکها و سایر مؤسسات مالی، در این بازار فعالیت میکنند. بالا بودن درجه اعتماد نسبت به بازپرداخت اصل و فرع وام، سرعت انجام معاملات مالی، استفاده از ابزارهایی با درجه نقدینگی بالا و اعمال کنترل مقامات پولی (بانک مرکزی) با استفاده از ابزارهای سیاست پولی از جمله ویژگیهای بازار پول است.
بازار سرمایه
در کنار بازار پول، بازار سرمایه از جایگاه و اهمیت فوقالعادهای برخوردار است. بازار سرمایه که بر اساس ویژگی آن، مختص منابع بلندمدت است، امکان مبادله منابع را میان دارندگان مازاد منابع با متقاضیان کسری منابع فراهم میکند. بازار سرمايه يك نوع بازار مالي است كه در آن سهام شركتها و اوراق قرضه كه تاريخ سررسيد آنها از يكسال بيشتر است، معامله ميشود. وجود پتانسیلهای بالقوه و ضرورتهای ایجاد شده با وجود محدودیتها و مشکلات پیشرو، جایگاه بورس اوراق بهادار را در طی سالهای اخیر بیش از پیش برجسته و با اهمیت ساخته است. هرچند که بورس اوراق بهادار کشور از نظر نماگرهای جمعیتی، صنعتی و اقتصادی از موقعیت ممتازی برخوردار است، اما در دسترس نبودن ابزارها و زمینههای لازم برای مشارکت برابر و گسترده صاحبان منابع پساندازی در بازار سرمایه ایران سبب شده است تا درصد کمی از سرمایه تجهیزشده کنونی توسط این بازار به سهامداران کوچک یا حتی بخشخصوصی تعلق داشته باشد. محدود بودن پوشش جغرافیایی بازار سرمایه باعث ناشناخته بودن بورس اوراق بهادار در اکثر نقاط کشور شده است و حضور کمرنگ شرکتهای فعال در نقاط دوردست کشور در این بازار نیز از همین رو است. مزایای بورس اوراق بهادار را میتوان از جنبههای مختلف مورد بررسی قرار داد. در بازار سرمایه ارتباط تنگاتنگی بین پسانداز و سرمایهگذاری وجود دارد. بازار سرمایه بهعنوان یک واسطه مالی، پسانداز واحدهای اقتصادی دارای مازاد مالی را به واحدهای نیازمند سرمایهگذاری انتقال میدهد و نقش هدایت و تخصیص منابع اقتصادی را بر عهده دارد. در این بازار نیازهای بلندمدت تأمین میشود و با ریسک همراه است.
در بازارهای مالی پیشرفته میتوان به انواع اوراق قرضه و اختیار معامله بهعنوان مهمترین ابزارهای بازار سرمایه اشاره کرد. بازارهاي سرمايه را میتوان به سه بخش اصلی تقسیم کرد:
- بازار اولیه
- بازار ثانویه
- بازار الکترنیکی
در ادامه در مورد هر بخش و ویژگیهای آن توضیحاتی ارائه خواهد شد.
بازاراوليه
بازار اولیه (Primary Market) جايي است كه شركت ميتواند داراييهاي مالي خود را با منابع مالي بلندمدت مبادله كند. بازار اوليه دو ويژگي عمده دارد؛ اول اينكه بازاري است كه در آن تشكيل سرمايه صورت ميگيرد و دوم اينكه سهام و اوراق قرضه منتشر شده شركتها براي اولين بار در اين بازار عرضه ميشود و داد و ستدهاي بعدي در بازار ثانويه صورت ميگيرد.
بازار ثانويه
بازار ثانويه (Secondary Market) شامل آن بخش از بازار سرمايه ميشود كه در آن، اوراق بهاداري كه قبلاَ دربازار اوليه عرضه شدهاند، معامله و خريد و فروش ميشوند. بازارهاي ثانويه شامل بازارهاي سازمان يافته به شكل بورس و بازارهاي خارج از بورس (Over The Counter Market | OTC) ميباشند. در چنين بازارهايي اين امكان براي سرمايهگذاران وجود دارد كه سهامي را كه در بازار اوليه خريداري كردهاند، به فروش برسانند و اين امر باعث ميشود كه آنها بتوانند پول مورد نياز خود را براي خريدهاي جديد بهدست آورده و مجبور نباشند كه اوراق بهادار خريداري شده را تا تاريخ سررسيد نگهداري كنند. سهام شركتهاي بزرگ در بازارهاي سازمان يافته مورد معامله قرار ميگيرد اما سهام بيشتر شركتها در بازار خارج از بورس معامله ميشود. بازار اوراق قرضه آمريكا كه حجم معاملات آن از بورس نيويورك بيشتر است، بهصورت بازارهاي خارج از بورس ميباشد.
بازار الكترونيكي
در اين نوع بازار، كارگزاران نقشي نداشته و شركتهاي سرمايهگذاري بزرگ، بهطور مستقيم با يكديگر وارد معامله ميشوند و از طريق ارتباط الكترونيكي (شبكههاي اينترنت) حجم قابل توجي از سهام را معامله ميكنند. اين مؤسسات با استفاده از ترمينالهاي كامپيوتري با يكديگر در ارتباطاند و چنانچه طرفين قصد معامله داشته باشند، بدون آنكه هويت خود را افشا سازند نوع و ميزان سهام خود را اعلام كرده و بهصورت چانهزني در مورد قيمت عمل نموده و پس از توافق با يكديگر معامله ميكنند.
بازار سرمایه ذاتاً ریسک پذیرتر از بازار پول است و سود و زیان بالقوه بیشتری دارد.
تفاوت بازار پول و بازار سرمایه
در این بخش به تفاوتهای کلیدی بین بازار سرمایه و بازار پول پرداخته خواهد شد.
هدف و عملکرد
بازارهای پول و بازار سرمایه اهداف متفاوتی را دنبال میکنند. بازارهای پول عمدتاً برای استقراض و وامدهی کوتاهمدت طراحی شدهاند، در حالی که بازارهای سرمایه به سرمایهگذاریهای بلندمدت میپردازند.
ابزار
ابزارهای مالی مورد معامله در بازار پول و بازار سرمایه متفاوت است. بازارهای پول با ابزارهای کوتاهمدتی سروکار دارند که شامل اسناد خزانه، اوراق تجاری، پذیرش بانکداران میشود. بازارهای سرمایه شامل ابزارهای مالی بلندمدت مانند سهام و اوراق قرضه است.
شرکتکنندگان در بازار
شرکتکنندگان در بازارهای پول و بازار سرمایه نیز متفاوت هستند. در بازارهای پول، بازیگران اصلی شامل بانکهای تجاری، بانکهای مرکزی، صندوقهای سرمایهگذاری مشترک بازار پول، دلالها و شرکتهای بزرگ هستند. این نهادها به دلیل نیاز به بودجه کوتاه مدت به بازار پول میروند. در بازارهای سرمایه، طیف وسیعتری از کاربران وجود دارد. سرمایه گذاران انفرادی، سرمایه گذاران نهادی، صندوقهای بازنشستگی، صندوقهای سرمایهگذاری مشترک، شرکتهای بیمه، شرکتها، بانکهای سرمایهگذاری، یا نهادهای دولتی ممکن است در بازار سرمایه شرکت کنند. این شرکتکنندگان در اوراق بهادار بلندمدتی سرمایهگذاری میکنند میکنند که ممکن است پیامدهای بزرگتر و گستردهتری داشته باشد.
ریسک و بازده
ابزارهای بازار پول و ابزارهای بازار سرمایه از نظر ریسک متفاوت هستند. ابزارهای بازار پول به دلیل ماهیت کوتاهمدت و نقدشوندگی بالا، عموماً کم ریسک محسوب میشوند. این بدان معنی است که آنها به طور کلی بازده کمتری خواهند داشت. در همین حال، ابزارهای بازار سرمایه میتوانند از ریسک کم تا زیاد با پتانسیل بازدهی بالاتر متغیر باشند. افق سرمایهگذاری طولانیتر و ریسکهای ذاتی در بازارهای سرمایه به این معنی است که سرمایهگذاران اغلب بازده بالاتری را طلب میکنند.
مقررات و نظارت
هر دو بازار پول و بازار سرمایه مشمول مقررات و نظارت هستند، اگرچه تمرکز و نهادهای نظارتی متفاوت است. بازارهای پول معمولاً توسط بانکهای مرکزی و سایر نهادهای نظارتی مالی تنظیم میشوند تا ثبات را تضمین کنند. با این حال، بازارهای سرمایه توسط کمیسیونهای اوراق بهادار و نهادهای نظارتی مانند کمیسیون بورس و اوراق بهادار (Securities and Exchange Commission | SEC) تنظیم میشوند..
جمع بندی
بازار پول و بازار سرمایه با هم بخش بزرگی از بازار مالی جهانی را تشکیل میدهند. عوامل اصلی تمایز این دو بازار زمان و پاداش هستند. بازارهای پول از سرمایهگذاریهای کوتاهمدت با ریسک کمتر تشکیل شدهاند، در حالی که بازارهای سرمایه بیشتر به سمت بلندمدت گرایش دارند و سود و زیان بالقوه بیشتری را ارائه میکنند. در این نوشتار تلاش شد ضمن مرور بازار پول و سرمایه، ویژگیهای این دو بازار با یکدیگر مقایسه شدند.