وعده کاهش قیمت نفت توسط ترامپ به عنوان یک ریسک و فرصت برای بازارهای نوظهور

دونالد ترامپ وعده داده است که با اجرای سیاست‌های خاص، هزینه‌های انرژی را به نصف کاهش دهد. این برنامه، به ویژه برای دولت‌های تولیدکننده نفت در بازارهای نوظهور نگرانی‌هایی را درباره درآمدهای دلاری به وجود آورده و در عین حال، کشورهای واردکننده فقیرتر را امیدوار کرده است.

در عمل، رئیس‌جمهور آینده ایالات متحده، بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان، نمی‌تواند به طور کامل بر قیمت‌ها کنترل داشته باشد. ایالات متحده نفوذ محدودی بر گروه اوپک پلاس و سازمان کشورهای صادرکننده نفت و متحدانش دارد و همچنین نمی‌تواند به‌سادگی دستور افزایش تولید را از یک شرکت نفت دولتی صادر کند.

چشم‌انداز اقتصادی نامطمئن در بزرگ‌ترین کشورهای مصرف‌کننده نفت، به‌خصوص چین، به علاوه احتمال عرضه بیش از حد نفت، سرمایه‌گذاران را به احتیاط واداشته است تا از اثرات وعده انتخاباتی ترامپ دوری کنند.

توماس هاگارد، مدیر پورتفولیوی بدهی‌های بازارهای نوظهور در یانوس هندرسون، اشاره کرد: «کاهش قیمت نفت ممکن است موجب بروز چالش‌ها و مشکلات خاصی برای کشورها شود. اما باید توجه داشت که بیش از نیمی از جهان شامل واردکنندگان بزرگ نفت در بازارهای نوظهور است. بنابراین در این شرایط برندگان و بازندگان مشخص خواهند بود.»

در اینجا به بررسی کشورهایی می‌پردازیم که در صورت کاهش قیمت جهانی نفت به حدود 40 دلار در هر بشکه، وضعیت آن‌ها بهبود خواهد یافت یا با چالش‌هایی مواجه خواهند شد.

تأثیر بر تولیدکنندگان

ترازنامه تولیدکنندگان جهانی، از جمله عربستان سعودی به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده اوپک، ممکن است به‌طور نظری بیشترین آسیب را از کاهش قیمت نفت ببیند. با این حال، پادشاهی عربستان سعودی با برخورداری از صندوق‌های ثروت دولتی متنوع و دسترسی آسان به منابع مالی جهانی، تا حدی در برابر این تهدید محافظت شده است.

با توجه به افت قیمت نفت در سال‌های اخیر، عربستان سعودی و سایر کشورهای حوزه خلیج فارس از جمله امارات متحده عربی به منظور تنوع بخشیدن به اقتصاد خود و توسعه بازارهای بدهی محلی اقداماتی را آغاز کرده‌اند.

بر اساس گزارش جی‌پی مورگان، این کاهش قیمت ممکن است منجر به کاهش بیشتر پروژه‌های کلان مانند پروژه عظیم شهر آینده، NEOM به ارزش 500 میلیارد دلار شود.

برای تولیدکنندگان با وضعیت اقتصادی ضعیف‌تر مانند آنگولا، اکوادور و نیجریه، قیمت‌های پایین‌تر می‌تواند پیامدهای منفی بیشتری داشته باشد. بسیاری از این کشورها به درآمد حاصل از نفت وابسته‌اند و برای توازن بودجه خود به قیمت‌هایی نزدیک به 100 دلار در هر بشکه نیاز دارند.

دیوید ریس، اقتصاددان ارشد در بازارهای نوظهور شرکت سرمایه‌گذاری Schroders (LON:SDR) بیان کرد: «این کشورها هیچگونه پس‌انداز قابل توجهی ندارند که بتوانند به آن تکیه کنند.»

او ادامه داد: «اگر ضربه‌ای به درآمدهای اصلی آن‌ها وارد شود، وضعیت بدهی‌های آن‌ها روز به روز بدتر خواهد شد.»

این فشار همچنین می‌تواند موجب شود که سرمایه‌گذاران توجه خود را نسبت به جوانب مثبت کشورهای تولیدکننده نفت، مثل یارانه‌های گسترده سوخت در نیجریه و اصلاحات ارزی، یا تلاش‌های آنگولا برای تسویه بدهی‌های خود، کاهش دهند.

راضیه خان، رئیس تحقیقات آفریقا و خاورمیانه در بانک استاندارد چارترد (OTC:SCBFF) اظهار داشت: «در شرایطی که قیمت‌های نفت تحت فشار قرار دارند، سرمایه‌گذاران تمایل دارند که تمامی کشورهای تولیدکننده نفت را به یک شکل قضاوت کنند.»

در عوض، برای کشورهای واردکننده، کاهش قیمت نفت می‌تواند به کاهش نرخ تورم و کاهش تقاضا برای ارزهای خارجی منجر شود. به عنوان مثال، چین کمتر از 300 میلیارد دلار به واردات نفت اختصاص می‌دهد و هند با صرف حدود 200 میلیارد دلار در مرتبه دوم قرار دارد.

کشورهای واردکننده کوچکتر از جمله اندونزی، کنیا، پاکستان، آفریقای جنوبی، تایلند و ترکیه نیز می‌توانند از این شرایط بهره‌مند شوند.

ریس از شرودرز بیان کرد: “اگر شما 40 دلار (نفت) را به عنوان یک معیار روزانه در نظر بگیرید، نه تنها میانگین تورم انرژی طی یک سال آینده در حدود صفر باقی می‌ماند، بلکه این رقم را به منفی 15 درصد کاهش خواهد داد.”

این کاهش قیمت می‌تواند به‌ویژه برای اقتصادهای نوظهوری که به سوخت‌های فسیلی یارانه می‌دهند، تأثیرات قابل توجهی داشته باشد؛ کشورهایی نظیر ونزوئلا و ایران که بیش از 20 درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف یارانه می‌کنند.

با این حال، باید با احتیاط عمل کرد. کاهش قیمت‌ها به تنهایی نمی‌تواند به تسکین اقتصادی منجر شود، به‌ویژه در صورتی که تحت تأثیر جنگ‌های تجاری و تهدیدات تعرفه‌ای مانند آنچه ترامپ مطرح کرده، قرار گیرند.

تحلیلگران هشدار می‌دهند که چنین شرایطی می‌تواند به کاهش رشد اقتصادی جهانی انجامیده و موجب شوک تقاضا شود که پیامدهای منفی در سطح جهانی خواهد داشت. به عنوان مثال، آفریقای جنوبی، که صادرکننده پلاتین، زغال‌سنگ و آهن است، در صورت کاهش بیشتر قیمت جهانی کالاها با چالش‌های جدی مواجه خواهد شد.

علاوه بر این، ترازنامه‌های ضعیف‌تر برای تولیدکنندگان نفت ثروتمند می‌تواند پیامدهای منفی به همراه داشته باشد. کشورهای واردکننده‌ای مانند مصر، کنیا و پاکستان، که در سال‌های اخیر به منابع مالی خارجی اتکا کرده‌اند، در صورتی که تولیدکنندگان حوزه خلیج فارس مانند امارات متحده عربی، به‌طور ناگهانی از تأمین مالی خود بکاهند، آسیب خواهند دید.

کاهش قیمت‌های نفت همچنین می‌تواند روند انتقال به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر را به تأخیر بیندازد و به چشم‌انداز بلندمدت برخی از واردکنندگان انرژی در بازارهای نوظهور آسیب بزند و هزینه‌های مرتبط با تغییرات اقلیمی را افزایش دهد.

Alejo Czerwonko، مدیر ارشد سرمایه‌گذاری بازارهای نوظهور آمریکا در UBS Global Wealth Management، اظهار داشت: «کاهش معنادار قیمت‌ها می‌تواند با دوره‌های رکود فعالیت اقتصادی جهانی همراه باشد که به نفع بازارهای نوظهور نیست. بنابراین توجه به عوامل مؤثر بر کاهش قیمت‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.»